Powered by Wikiloc
Powered by Wikiloc
Powered by Wikiloc
Powered by Wikiloc

Perfil topográfico: Ruta Nº 1





Perfil topográfico: Ruta Nº 2



2 - Castelo / castillo de Maceda


A esta casa fortaleza os veciños chámanlle A Torre. Está radicada enriba dun asentamento castrexo. Na súa orixe (séculosXI-XII) protexía a sé do bispado ourensán nos conflitos raianos co condado portucalense. María Fernández de Traba recibiu A Torre de Maceda en concepto de dote -como asignación real- ao casar co nobre Xoán Arias de Nóvoa. Polas súas cámaras pulularon egrexios como o rei Afonso X o Sabio, o bispo Pedro Yáñez de Novóa, o navegante João da Nova, Alonso de Lanzós e Nóvoa e o resto dos condes e condesas de Maceda dende 1654, ano no que foi recoñecido o Condado de Maceda. A torre da homenaxe orixinaria foi rebaixada logo da II Revolta Irmandiña. Ampliouse o conxunto deste edificio trapezoidal con ameas, seteiras e dúas torres. Na penúltima fase transformouse nun pazo híbrido con solaina cuberta e cunha dobre liña defensiva. A súa superficie interior abrangue os 1.265 m2 e a súa altura rolda os 17 m. nos puntos máis elevados. Posúe varias pedras armeiras dos Nóvoa e abeirados. BIC dende 1994, hoxe é propiedade municipal. Está considerado como o edificio máis paradigmático da arquitectura civil de Maceda.

A esta casa fortaleza los vecinos le llaman La Torre. Está situada sobre un asentamiento castreño. En su origen (síglos XI-XII) protegía la sede del obispado ourensano en los conflictos fronterizos con el condado portugués. María Fernández de Traba recibió la torre de Maceda en concepto de dote -como asignación real- al casarse con el noble Xoán Arias de Nóvoa. Por sus cámaras pulularon personajes como el rey Afonso X el Sabio, el obispo Pedro Yáñez de Nóvoa, el navegante João de Nova, Alonso de Lanzós e Nóvoa y el resto de los condes y condesas de Maceda desde 1654, año en el que fue reconocido el Condado de Maceda. La torre del homenaje originario fue rebajada después de la II Revuelta Irmandiña. Se amplió el conjunto de este edificio trapezoidal con almenas, saeteras y dos torres. En la penúltima fase se transformó en un pazo híbrido con solana cubierta y con una doble línea defensiva. Su superficie interior es de 1.265 m2 y su altura ronda los 17 m. en los puntos más elevados. Posee varias piedras armeras de los Nóvoa y allegados. BIC desde 1994, en la actualidad es propiedad municipal. Está considerado como el edificio más paradigmático de la arquitectura civil de Maceda.

3 - Igrexa / iglesia de San Pedro








Coñecida como Eirexa da Torre, áchase abeirada ao castelo medieval. Rematouse a comezos do século XVI. No presbiterio consérvase unha inscrición do ano 1569. No seu interior repousan o XVIII señor de Maceda e a súa dona Xoana Díaz de Cadórniga. O arcosolio está emprazado no lado do Evanxeo, nunha gran arca sepulcral do último gótico. Enriba asenta unha pedra armeira dos Nóvoa [aguia, torre e león] no medio de dúas cartelas. O fermoso sartego deste Yáñez de Nóvoa amósase acubillado por un alfiz. Debaixo loce escudo con armas dos Cadórniga [dous lobos e unha barca]. A figura xacente aparece cuberta con gallarda armadura. Repousa as mans sobre a espada e apoia os pés nun can lebreiro. Consonte Chamoso Lamas, "o conxunto, de estilo sereno, puro e vigoroso, respira nobreza e dignidade". A carón do atrio está o cemiterio parroquial, cun sinxelo cruceiro con mesa granítica na parte máis vedraña.

Conocida como Iglesia de la Torre, se encuentra al lado del castillo medieval. Se finalizó a comienzos del siglo XVI. En el presbiterio se conserva una inscripción del año 1569. En su interior reposan el XVIII señor de Maceda y su Señora Xoana Díaz de Cadórniga. El arcosolio está emplazado en el lado del Evangelio, en una gran arca sepulcral del último gótico. Arriba asienta una piedra armera de los Nóvoa [águila, torre y león] en medio de dos cuarteles. El hermoso sarcófago de Yáñez de Nóvoa aparece cobijado por un alfiz. Debajo luce escudo con armas de los Cadórniga [dos lobos y una barca]. La figura yacente aparece cubierta con gallarda armadura. Reposa las manos sobre la espada y apoya los pies en un perro lebrel. Según Chamoso Lamas, "el conjunto, de estilo sereno, puro y vigoroso, respira nobleza y dignidad". Al lado del atrio está el cementerio parroquial, con un sencillo crucero con mesa granítica en la parte más antigua.

5 - Fonte / fuente de Calvelo

8 - Mirador dos Penedos da Moura


Atópanse os Penedos da Moura no cumio dun outeiro que divide os concellos de Maceda e de Esgos. Unha cruz de termo denota a liña divisoria. Moi preto áchase o Regueiro da Moura. Hoxe está considerado como lugar de interese xeolóxico polo seu valor científico (LIG). Tamén ten importancia a nivel panorámico. A tradición oral evoca que neste asentamento e arredores houbo mouros e tamén encantamentos. Igualmente coñecida como Rocha da Moura, os devanceiros de Lamas identificaron o castro como Aira das Mouras. Mesmo se sostén que o Apóstolo Santiago, a lombos dun cabalo albeiro, pasou por eiquí. As mouras semellaban seres fantásticos con poderes sobrenaturais. Fermosas doncelas feiticeiras, de cabelos louros, que permanecían naqueles lugares para custodiar os tesouros que deixaran agachados os seus ancestros. Aparecían de súpeto nos nacentes, fontes, regueiros, ríos, pozos, rochedos, covas, mámoas, castelos...

Se encuentran las Piedras de la Moura en la cumbre de una colina que divide los ayuntamientos de Maceda y de Esgos. Una cruz de término denota la línea divisoria. Muy cerca se halla el Arroyo de la Moura. En la actualidad está considerado como lugar de interés geológico por su valor científico (LIG). También tiene importancia a nivel panorámico. La tradición oral evoca que en este asentamiento y sus aledaños hubo mouros y también encantamientos. Igualmente conocida como Roca de la Moura, los ancestros de Lamas identificaron el castro como Aira de las Mouras. Incluso se sostiene que el Apóstol Santiago, a lomos de un caballo blanco, pasó por aquí. Las mouras parecían seres fantásticos con poderes sobrenaturales. Hermosas doncellas hechiceras, de cabellos rubios, que permanecían en aquellos lugares para custodiar los tesoros que habían dejado escondidos sus ancestros. Aparecían de pronto en los nacientes, fuentes, arroyos, ríos, pozos, roquedos, cuevas, dólmenes, castillos...

9 - Fonte / fuente de Bustavalle


11 - Fonte / fuente de Zorelle


12 - Aira dos Cabacerios / Hórreos e cruceiro


13 - Muiño da / molino de la Vero


14 - O Basoiro


O Basoiro tratase dunha pedra de grandes dimensións, na que antigamente os rapaces acudían a divertirse deslizándose por ela co cú dun pote vello. Era un punto de encontro entre os máis xóvenes dos pobos de Calvelo e Vilarellos, e que competían entre les co único afán de entreterse e disfrutar da compaña dos amigos.

El Basoiro es una piedra de grandes dimensiones, en la que antiguamente los niños acudían a divertirse deslizándose por ella con el culo de un “pote” viejo. Esa un punto de encuentro entre los más jóvenes de los pueblos de Calvelo y Vilarellos, y que competían entre ellos con el único afán de entretenerse y disfrutar de la compañía de los amigos.

16 - Muiño das / molino de las Cabadas


Abeirados ao río Maceda, mesmo a carón do paseo fluvial, temos varios muíños hidráulicos [de regato], que estiveron operativos ata ben entrado o último tercio do século XX. Empregaban a forza da auga para obter enerxía. A súa función principal era a de moer cereais, nomeadamente centeo, millo e trigo para obter fariña. A súa orixe remóntase á Idade Media. Os muíños do río Maceda amosáronse fundamentais na economía tradicional da nosa contorna. Nun espazo reducido asentaron un bo feixe deles, o que reflicte gran actividade económica, social, de lecer e afectiva. No Catastro de Ensenada [o cuestionario feito na freguesía de San Pedro de Maceda asinouse o 15 de novembro de 1752] constan “doce rodas de muíños fariñeiros de pedras negreiras, que moen entre tres e catro fanegas de centeo ao ano cada un deles no río Maceda con abundante auga”. Os muíños de regato podían ter un só dono ou ser de varios veciños [muíño de herdeiros]; comunais con quendas de uso. Arredor destes muíños agromaron pisadas etnográficas, lingüísticas, folclóricas e coreográficas. Hogano forman parte do noso patrimonio de construccións adxectivas, que mesmo estamos a poñer en valor. 

Adyacentes al río Maceda, justo al lado del paseo fluvial, tenemos varios molinos hidráulicos [de arroyo], que estuvieron operativos hasta bien entrado el último tercio del siglo XX. Empleaban la fuerza del agua para obtener energía. Su función principal era la de moler cereales, principalmente centeno, maíz y trigo para obtener harina. Su origen se remonta a la Edad Media. Los molinos del río Maceda fueron fundamentales en la economía tradicional de nuestro entorno. En un espacio reducido se asentaron un buen puñado de ellos, lo que refleja gran actividad económica, social, de ocio y afectiva. En el Catastro de Ensenada [el cuestionario hecho en la feligresía de San Pedro de Maceda se firmó el 15 de noviembre de 1752] constan “doce ruedas de molinos harineros de piedras negras, que muelen entre tres y cuatro fanegas de centeno al año cada uno de ellos en el río Maceda con abundante agua”. Los molinos de arroyo podían tener un solo dueño o ser de varios vecinos [molino de herederos]; comunales con turnos de uso. Alrededor de estos molinos florecieron huellas etnográficas, lingüísticas, folclóricas y coreográficas. En la actualidad forman parte de nuestro patrimonio de construcciones adjetivas, que incluso estamos poniendo en valor.

19 - Ponte / puente de Francos


18 - Muiño / molino de San Bartolomé